Скачать 4.21 Mb.
|
Мифтахеддин Акмулла — татар, казакъ, башкорт әдәбиятларының уртак вәкиле. Акмулланың хат алымы белән язылган шигырьләре («Замана галимнәренә», «Нургали хәзрәт» һ. б.), ал ардагы төп фикерләр, поэтик үзенчәлекләр. «Дамелла Шиһабетдин хәзрәтнең мәрсиясе». Аның романтик рухы, җанлы сөйләмгә якын булуы, халык иҗаты алым-детальлә-реннән мул файдаланып язылуы. Акмулла — чичән шагыйрь. Аның хикмәтләренең төп сыйфатлары: кыскалык, тапкырлык, образлылык. Акмулла турында Г. Тукай, Ф. Әмирхан, Җ. Вәлиди, Г. Ибраһимов. (2 сәгать) Яков Емельянов. Иҗаты турында белешмә бирү. Бу иҗатта дини мотивлар. Шигырьләрендә гражданлык рухының көчәя баруы. Җәмгыятьнең байлар һәм ярлыларга бүленүеннән ризасызлык, гади кеше хәлен реалистик буяулар белән тасвирлау. Гадел, юмарт, юаш, яхшы кешеләрне мактап («Балам» ), шагыйрьнең саран, яман, усал, тәкәббер адәмнәрне тәнкыйть итүе («Саран бай»). Лирик геройның рухи халәтен тасвирлауда яңалыклар («Кайгы»). Шигырьләренең халык-чанлыгы, тел-сурәтләү чараларының гади образлылыгы, ритмика ягыннан байый һәм төрләнә баруы. Әдәбият теориясе. Шигырьдә ритм һәм рифма турындагы төшенчәләрне укучылар хәтерендә яңарту һәм көчәйтү. (2 сәгать) Мөстәкыйль уку өчен. Әхмәт Уразаев-Кормашиның «Кыйссаи Таһир илә Зөһрә» әсәре. Татар драматургиясенең беренче адымнары. Г. Ильяси, Ф. Халиди әсәрләре. Жанр формалашу. Драматургиядә Көнчыгыш әдәбиятлары һәм Урта гасыр татар әдәбиятыннан килә торган хыялый-романтик рухны дәвам иттерү (Минһаҗетдин Әлказаный. «Ихтыярлы кыз ихтыярсыз улмыш». Ф. Халиди. «Залим ачлык, испанияле Сәет Яхъя» ). Беренче сәхнә әсәрләрендә мәхәббәт һәм гаилә мәсьәләләре, саф әдәп-әхлак кагыйдәләрен яклау, иске тормыш һәм гореф-гадәтләрне тәнкыйтьләү. Төрекчә һәм русчадан тәрҗемәләр: «Комедия Чистайда», «Зәваллы чужык», «Ревизор» Әдәбият теориясе. Драма һәм комедия жанрлары турындагы белемнәрне тулыландыру. (2 сәгать) Мөстәкыйль уку өчен. Г. Исхакый. «Өч хатын белән тормыш». ГХ сыйныфта өйрәнгәннәргә гомуми йомгак. Матур әдәбият һәм иҗтимагый-тарихи үсеш процессы. Урта гасырлар, XVIII һәм XIX йөзләрдәге әдәбиятларда төп баганалар булган иҗатчылар, күренекле әдәби әсәрләр. Ал арда кеше шәхесенә карашныц үсә, тирәнәя баруы. Әдәбиятта иҗтимагый мотивларның чагылыш дәрәҗәләре. Сәнгатьлелекнең үсеш баскычлары. Әдәбиятның гади халык тормышына якыная баруы. (1 сәгать) Чувашский язык V класс (108 сехет) Таван чёлхе пур чух халах та пур (куртём урок) (7 сехет) Пусламйш классенче вёреннине аса илнине сирёплетесси, хушса вёрентесси (14 сехет) I. Caca тата саспалли. Алфавитри саспаллисен йёрки. вёсен хисепё. Самах тытамё: тымар тата аффикссем. Вёреннё пуплев пайёсене аса илесси. Хутсар предложени, унан членёсем. Пёр йышши членсем, вёсем союзсар е союзсемпе сыхании. Пёр йышши членсене чарану паллисемпе уйарасси. Чёну самахёсем (обращенисем), вёсене чарану паллисемпе уйарасси. Туйамла (кашкарулла) предложенисем. Предложени весне чарану палли лартасси. Союзсар тата сыпанулла хутла предложенисем, вёсенче чарану паллисем лартасси. Ыйтусар тата ыйтулла предложенисем. Ыйту самахёсем: кам? мён? аста? хасан? мисе? мёншён? мён пирки? т.ыт.те. Туре пуплевлё предложенисем. Туре пуплев автор самахёсем умён е хыссан тани, чарану паллисем лартасси. II. Ыйтулла предложенисене ыйтусаррисенчен уйарма ханахасси. Ыйтава тёрёс йёркелеме, ана тёрёс хуравлама ханахасси (тулли хуравпа кёске хурав). Предложени весне тивёслё чарану палли лартма, пёр йышши членсемпе чёну самахёсене чарану паллипе уйарма ханахасси. ФОНЕТИКА. ГРАФИКА. ОРФОГРАФИ (40 сехет) I. Уса сасасем, вёсен машарлахё (хыта тата семсе уса сасасем). Вырасларан йышанна самахсенчи [о] уса caca. Уса сасасене палартакан саспаллисем (а, а, е, ё, у, у, ы, и, э). Ю, я саспаллисем, вёсем икё cacсa (йура, йухать) тата умёнхи xyná caca семселёхне (выля, Люся) палартни. Е саспалли икё caca (йешёл, йепле) тата [э] cacсa палартни (этем, элек). Чаваш чёлхинчи [й] xyná caca ытти уса сасасем умён те тама пултарни: йамра, йёлтёр, йывар, йусё, йунё, кёсйи. Чаваш самахёсенче икё ycá caca юнашар тама пултарайманни. Вырасларан йышанакан самахсенчи уса сасасен юнашарлахё (аэропорт, аут, поэт). Самахри уса сасасен килёшёвё (сингармонизм). Ку килёшёве паханман тёслёхсем ( кавле, куклен, парне т.ыт.те). Самахри аффикссем ытларах чух сингармонизма паханни (суртра, пуртре, пурлах, ситменлёх, лару, кёту). Сингармонизма паханман аффикссем: юлташ-сем, ял-ти, юра — юрри, кай-иччен т.ыт.те. Вырасларан йышанакан самахсем сингармонизма паханманни (орден, тетрадь, депо). Вырасларан йышанакан самахсем сумне хушанакан аффикссен хыталахёпе семселёхё. Xyná сасасем. Ялан янаравла (в, й, л, ль, м, н, нь, р) тата шавла хупа сасасем (к, п, т, х, с, с, ч, ш). Хупа сасасен хыталахёпе семселёхё: уса сасасенчен килекен семселёх (пилеш, кёлет, телек), уда сасасенчен килмен семселёх ( выльах, супанъ, курать, юрать). Хыталахпа семселёх йёркине паханман хупа сасасем (с, с, ч, й), вёсем хыта yсá cacána та, семсе уса сасапа та юнашар тама пултарни: capá — симёс, сурла —сухе, чаран — чёрёк. Шавла хупа сасасем янараса е янарамасар илтённи, вёсене сырура палартасси. Хупа сасасем варамман илтённи, вёсене сырура палартасси (кула — кути, ыра — ырри, ахалъ — ахальлён т.ыт.). Вырас чёлхинчен йышанакан самахсенчи хупй сасасеи хыталахёпе семселёхё, вёсене сырура палартасси. Промышленность — промышленносан, повесть — повесен йышши самахсене сырасси. Икё пёрешкел сасапа вёсленекен самахсене сырасси (металл — металан, металшан, класс — класра, класан т.ыт.те). Вырасларан сыру урла йышанакан самахсенче б, г, д, ж, з, ф, ц, щ, ъ саспаллисене сырасси. Ударени (пусам). Чаваш самахёсенчи ударени йёрки. Вырас чёлхинчен йьшанакан самахсенчи ударени. Усй сасасемпе хупа сасасем самахран тухса укни: эпё -эп, эсё — эс, вуна — вун, пуран — пурнас, тахлача — тахлач, пар — патам, пана; тар — татам, тана. Сасасен ылмашавё (хут — хучё, тетрадь — тетрачё). Чаваш чёлхинчи сасасемпе вырас чёлхинчи сасасем. вёсен пёрпеклёхёпе уйрамлахёсем. Чаваш самахёсенчи ударенипе вырас самахёсенчи ударени. II. Орфографипе орфоэпи нормисене сирёплетессипе ёслесси. Хупа сасасен семселёхне таван самахсенче тата вырас чёлхинчен йышанакан самахсенче сырура тёрёс палартасси. Шавла хупа сасасен янравлахёпе янравсарлахне сырура тёрёс палартасси. Ханахусене сирёплетесси. Самахсене тёрёс ударенипе калама ханахтарасси. Орфографи словарёпе тата правиласемпе уса курма ханахтарасси. Алфавита пахмасар калама вёрентесси. Самахсене алфавитпа сырма вёрентесси. ЛЕКСИКА (25 сехет) I. Лексика - чёлхери самахсен пуххи. Лексика пурнасри улшанусемпе тача сыханни. Кивелнё е кивелсе пыракан самахсем: кунтелен «свидетель», чуптар (лаша тёсё), шупар. Сёнё самахсем: ентешлёх (пёр енчисем), юлташлах «товарищество», ентеш, интернет, продюссер, коммерци, компьютер, фирма, слайд, ипотека т.ыт. Самах пёлтерёшё. Нумай пёлтерёшлё самахсем. Самахсен турё тата кусамла пёлтерёшёсем. Ютран йышанна самахсем: араб е перс самахёсем, мари самахёсем. Вырассенчен йышанна самахсем: каласу урла йышаннисем (витре, пёремёк, пёрене, парас, кёреп-ле, чирку т.ыт.). Сыру урла йышаннисем (костюм, галстук, пальто, район, область, тетрадь, блокнот, магазин т.ыт.). Каласу урла кёнисемпе сыру урла кёнисене сырура палартасси. Синонимсем, антонимсем, омонимсем. Ятарла самахсем (профессионализмсем). Диалект самахёсем. Литература нормине паханман самахсем (ан палка, лапартат, епреме), киревсёр самахсем. II. Каласу мёнле лару-тарура (кампа, хасан, аста) иртнине кура самахсемпе выранла усй курма ханахтарасси (Хат килсен аш писет; сук сын укси тарнан кашкарать; сук — варстарать, пур — култарать т.ыт.те.). Ваггисен самахёсемпе, каларашсемпе паллаштарасси, вёсемпе терёс уса курма ханахтарасси. Синонимсемпе антонимсене тулма, вёсемпе пуплевре уса курма вёрентесси. Тёрлё йышши словарьсемпе (орфографи словарёпе, синоним словарёпе, чавашла-вырасла е вырасла-чавашла словарьпе) паллаштарасси, вёсемпе уса курма вёрентесси. Пёлтерёш тарах самахсене ушканлама ханахтарасси (тёслёхрен, апат-симёс, пахча-симёс, си-пус, йывас, кайак-кёшёк, тыр-пул ячёсем), сав самахсемпе пуплевре тёрёс уса курма вёрентесси (самахран, чёксд чёвёлтетет, серси чёриклетет, курак краклататъ, сахан кранклатать, куккук авататъ, караш (путене) авататъ, шапчак (тари, шанкарча) юрлать т.ыт.те. САМАХ ТЫТАМЁПЕ ПУЛАВЁ. ОРФОГРАФИ (15 сехет) I. Самах тымарё. Аффикссем - самах таваканнисем тата самаха улаштараканнисем. Самаха улашгаракан аффикссем сёнё самах тума пултарни: каярахпа, тахтарахпа, каспа, ирпе; улёмрен, авалтан: пёрерён, висшерён; камаллан, хаярран, силлессён.. Машар самахсем, вёсене тёрёс сырасси. Икё хут калакан самахсене тёрёс сырасси. Хутла самахсем, вёсен тёсёсе, тёрёс сырасси. Самах выранёнче сурекен пёрлешусем, вёсен тёсёсем.. тёрёс сырасси: ят пёрлешусем (кус харши, пит самарти, тур палли, кача пурне, сёнё сын, упа сарри т.ыт.); глагол пёрлешусем (ыра ту, камал ту, усал ту, сула сum, пёве кёр, талаха юл, сука юл; таканса ук, чирлесе ук, аптраса ук, ваталса кай, ваайлса сum т.ыт.). II. Сёнё самаха самах форминчен уйарма вёренесси (тёслёхрен: пулаш — пулашатъ, пулашакан, пулашни — самах формисем; пулашу, пулашуса — сёнё самахсем). Таташрах тел пулакан аффикссем хушса сёнё (иккёмёшле) самахсем тавасси, вёсемпе пуплевре уса курасси. Словарьсенче йалана кёр, уте кёр, таталса ан, саканса тар евёр пёрлешусене тупма ханахасси.Уса пёрлешусене пуплеве кёртесси, каласура вёсене асархама вёрентесси. Самах пулавёпе сыханна орфографи ханахавёсене сирё-летесси (хаю — хаюлах, хаюлла; хастар — хастарран; вырт — вырттар, ирт —ирттертем.). Самахсене перле, уйрам тата дефиспа сырмалли прав-ласене сирёплетесси. Вёреннине аса илесси. Сыханулла пуплеве аталантарасси (13 сехет) Текстпа унан пайёсем синчен анлантарасси. Текст пайёсене сыхантаракан самахсене тупса палартасси, вёсемпе уса курма ханахтарасси. Текста абзацсем сине пайлама вёрентесси. Текст теми, тёп шухашё. Текст плане. Каласу чёлхи, илемлё чёлхе, официалла чёлхе уйрамлахёсемпе паллаштарасси. Калав (повествование), санлав (описание), аслав (рассуждение) уйрамлахёсемпе паллаштарасси. Каласупа сырава сак уйрамлахсене шута илсе йёркелеме ханахтарасси. Пёр-пёр ес синчен (класра е шкулта пулса иртни, экскурсие, пулла е кампана-сырлана кайса килни, каникула епле ирттерни т.ыт.те) каласси е сырса пама ханахтарасси. Пёр-пёр сынна, чёрчуна, кайака, сут санталак пуламне (самахран, аслатиллё сумара) санласа парасси. Пулса иртнё ёсе-хёле, халах хушшинчи самах-юмаха, вулана хайлава т.ыт. хаклама ханахтарасси (аслава аталантарасси). VI класс (72 сехет) Таван чёлхе — пёлу сал кусё (куртём урок) (1 сехет) V класра вёреннине аса илесси (5 сехет) I. Вырасларан йышаннй е хальтерех сыру урла йышанакан самахсем, вёсене сырасси (Польша, Полыиара, Нидерланды — Нидерландире, меню — менюра, кристалл — кристалсем, кристалан, Настя — Настъан йышшисем). Таташ тата сайра уса куракан самахсем. Выранти самахсем Тана кер, тара ук, чухласа ил, кайса ук йышши самахсем II. Словарьсемпе уса курма ханахтарасси. Хамар тарахри йывас-курак, чёрчун, кайак-кёшёк, хурт-капшанкасен чавашла тата вырасла ячёсемпе паллаштарасси, чавашла ятсене пуплеве кёртсе пырасси. Савнашкал ятсен пёчёк словарёсене тавасси. МОРФОЛОГИПЕ ОРФОГРАФИ ЧЁЛХЕРИ САМАХСЕН УШКАНЁСЕМ. ПУПЛЕВ ПАЙЁСЕМ (6 сехет) Морфологи — чёлхери самахсен тытамё, вёсен ушканёсемпе пёлтерёшёсем синчен вёрентекен наука. Чёлхери самахсене ку таранччен мёнлерех ушканлани. Вёсене сёнёлле ушканлама май пурри: — хай пёлтерёшлё самахсем: тулли пёлтерёшлисем, тулли мар пёлтерёшлисем;
Тулли мар пёлтерёшлё самахсем (пуплеве хайсем тёллён тухма пултарайманнисем) шутне тёрлё пуплев пайёнчисем (япала ячёсем, палла ячёсем, глаголсем) кёни. Япала ячесем (18 сехет) I. Япала ячёсен пёлтерёшё, морфологи паллисем, синтаксис уйрамлахёсем. Пайар ятсемпе пайар мар ятсем. Япала ячёсен хисепёсем - пёрреллё тата нумайла хисеп. Хисеп тарах улшанман ятсем. Пёрреллё хисепён пуплеври уйрамлахёсем. Нумайлаха палартмалли мелсем: ял — ялсем; ял-ял витёр тухрамар; чылай сын, чылайашё, ытларахашё (лексика мелё). Япала ячёсен пулавё: аффикссем, икё хут калани (сине-сине), машарлатни (сётел-пукан, апат-симёс, иртен-сурен). Япала ячё тавакан тухасларах аффикссем: -лах(-лёх), -са(-сё), -у(-у), -ас(-ёс), -ам(-ем) т.ыт. Япала ячёсен вёсленёвё. Вёсленури уйрамлахсем. Каманлаха палартмалли мелсем. Каманлах формисем (сапатсемпе хисепсем). Каманлах формисенчи япала ячёсен вёсленёвё, вёсене тёрёс сырасси. Каманлах форми (3-мёш сапат) сыханава палартма пултарни: кёту ачи, шкул ачи, пус тутри, май тутри. -Ри(-ти, -чи), -хи, -ла(-лё), сар(-сёр), -ла(-ле), -серен, -чен аффикслй япала ячёсем, вёсене паллй ячёсемпе наречисенчен уйарасси. Тулли мар пёлтерёшлё япала ячёсе: ум, хыс, ай, си, сум, сёр (калана сёрте) т.ыт. Хаш-пёр япала ячёсем тулли мар пёлтерёшпе те, тулли пёлтерёшпе те суреме пултарни (вахат, самант, хуша, сул, кун, сехет т.ыт.) Вырас чёлхинчен йышанакан япала ячёсен вёсленёвё вёслену формисене тёрёс сырасси. II. Тёрлё пуплев пайёнчи самахсенчен тухасла аффикссем хушса япала ячёсем тавасси: ут-ам, ирёк-лёх, чё-ну, тух-ас т.ыт.те. Тымар сумне хушанакан аффикссен ярамне уйарасси: пус-ар-у-лах, тух-ас-лах, сён-тер-у-сё-сем. Иккёмёшле япала ячёсен стиль пёлтерёшёпе уйрамлахёсене асархама ханахтарасси (пёлу — пёлулёх, чатам — чатамлах. тавсару - тавсарулах). Япала ячёсен пуплеври выранёпе пёлтерёшне санасси (чул турттар, чул кёпер; әрне иртрё, тепёр эрнерен). Япала ячёсен хисеп формисемпе тёрёс уса курма ханахтарасси: куспа пах, халхупа итле (кусусемпе, халхусемпе мар), нусмай сын (сынсем мар), пахчара тёрлё симёс (симёссем мар) усет, ханахтару кёнеки (ханахтарусен мар) т. ыт.те. Каманлах формисен стиль уйрамлахёсемпе паллаштарасси (анне — аннесём, пепке — пепкесём, чунам — чунамсам). Таврари пайар ятсене (топонимсемпе авалхи сын ячёсене) пухасси, вёсен пёлтерёшёсене тёпчесси. Палла ячёсем (7 сехет) I. Палла ячёсен пёлтерёшё, морфологи паллисемпе синтаксис уйрамлахесем. Палла ячёсен пахалах висине катартакан формисем: тёп форма (вата,самрак), танлаштару форми {ватарах, самрак-рах), вайла форма (питё вата, чи вата, шутсар вата, чи самрак, сап самрак, ытла та самрак). Сав формасене тумалли мелсем. Танлаштару тата вайла формари палла ячёсене тёрёс сырасси. Иккёмёшле палла ячёсем, вёсен пулавё:сывахри, паянхи, сёрлехи, пёрлехи — палла ячёсем; хулари, шкулти, Етёрнери, Хусанти — япала ячёсем. Выранла, вырансар, черетле, черетсёр ~ палла ячёсем, икё выранла купе, видё чуречеллё пулём — япала ячёсем. Пахалаха хакланине палартакан палла ячёсем; пёчёк — пёчёксё, имшер — имшеркке, самал — самалттай. Палла ячёсем -и, -скер аффикссем йышанни, сав аффиксла формасен улшанавё, вёсене тёрёс сырасси. Палла ячёсен пуплеври выранё, вёсем япала ячё умёнче (кавак пёлёт), япала ячё выранёнче (кус хитрене юрататъ; ыраран ырман тессё), глагол сумёнче суреме пултарни (самаха тёрёс кала). Тулли мар пёлтерёшлё палла ячёсем (варман витёр, хулапа юнашар, сул тарах, урам урла), вёсем тулли пёлтерёш-пе те суреме пултарни (сил витёр вёрет, юнашар кил, урла урам). II. Палла ячёсемпе пуплевре чёлхе ирёк пана пек уса курма ханахтарасси (лайах пурнас, лайах пуран, лайах верен). Палла ячёсен -и аффиксла формипе пуплевре выранла уса курасси (сeнни киввине сёнтерет; Ваттин вёрентес пулать, самраккин итлес пулатъ). Вайла пахалаха тёрлё мелпе палартма вёрентесси (пуян — питё пуян, шутсар пуян,сдав тери пуян, калама сук пуян, сёрме пуян; maca — тап-таса,сдав тери maca, тасаран maca). Палла ячёсене пёлтерёш тарах ушканласси: тёсе палартаканнисем (capa, хамар, керен, шупка т.ыт.), сынна тулашран санлаканнисем (варам, лутра, патвар, кёрнеклё, япшар, чипер, ырхан, имшер, тасланка, шуранка т.ыт.), камалне кура санлаканнисем (ыра, усал, хаяр, йаваш, тарават, силлес, айван т.ыт.те). |
Средняя общеобразовательная школа №63 г. Брянска, рассмотрена педагогическим советом (протокол №7 от 18. 06. 2015), утверждена приказом... | Основная образовательная программа основного общего образования муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Тимершикская... | ||
Основная образовательная программа основного общего образования (далее – ооп ооо) Муниципального бюджетного общеобразовательного... | Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение «Средняя общеобразовательная школа №3 г. Уссурийска» | ||
«Цивильская средняя общеобразовательная школа №2» Цивильского района Чувашской Республики | Цели и задачи реализации основной образовательной программы основного общего образования 8 | ||
Планируемые результаты освоения обучающимися образовательной программы основного общего образования | Целевой раздел основной образовательной программы основного общего образования | ||
Цели и задачи реализации основной образовательной программы основного общего образования | Цели и задачи реализации основной образовательной программы основного общего образования 3 |
Поиск Главная страница   Заполнение бланков   Бланки   Договоры   Документы    |